Barkenhof czyli Dom Vogelera - zwiedzania Worpswede ciąg dalszy

Lubię zanurzyć się w te klimaty..

...... Właściwie to jest jak bajka. Siedzę w białym domu zagubionym w ogrodach, pośród pięknych przedmiotów, w pokojach wypełnionych atmosferą twórcy. Siedzę w krzesłach jak z marzeń sennych, raduję się jego kwiatami, przeglądam się w jego zwierciadłach, a jego zegary odzywają się do mnie jak do pana. Mieszkam tu sześć dni czekając. Siódmego dnia, w białym salonie przy dwunastu świecach w wysokich srebrnych kandelabrach, podejmuję gości: mężczyzn najpoważniejszych w okolicy i smukłe, piękne dziewczyny w bieli, które grają i śpiewają, gdy je o to poprosić, siadają na empirowych krzesłach, tworząc najpiękniejsze obrazy i najmilsze głosy tych wypełnionych szeptem pokoi....  - to z grubsza cytat z dziennika Reinera Marii Rilkego, zachwyconego Worpswede i klimatyczną  atmosferą domu.

Ilutracją niech będzie obraz Vogelera “Koncert’, znany też pod tytułem “Letni wieczór w Barkenhof”. Od lewej uczestnicy niedzielnych spotkań: Paula  Modersohn-Becker, Agnes Wulf, Otto Modersohn, Clara Wetshoff-Rilke, Martha Vogeler, Franz Vogeler, Martin Schröder i Heinrich Vogeler.

Rilke pojawił się w Worpswede po powrocie z Rosji i Ukrainy, zaproszony przez Heinricha Vogelera, którego poznał we Florencji w 1898 r. Trudno się dziwić, że lubił wieczory w Barkenhof, gdzie czytając i deklamując swoje wiersze stawał się bohaterem wieczoru. Palenie glinianych holenderskich fajek, rozmowy o malarstwie, teatrze, literaturze, Milly Becker, siostra Pauli śpiewająca do fortepianu, będący z kolejną wizytą, charyzmatyczny i brzydki jak noc, Carl Hauptmann prowokujący coraz to nowe dyskusje. Gwarnie, gorąco, romantycznie. Wśród smukłych, pięknych dziewczyn była przyszła żona Rilkego - rzeźbiarka Clara Westhoff, wraz z którą po ślubie (1901) przeniósł się do pobliskiego Westerwede, nadal uczestnicząc w niedzielnych spotkaniach u Vogelerów.

Worpswede było kwintesencją jego marzeń o życiu - z dala od wielkich miast, wśród natury, w naturalnej  prostocie ułatwiającej refleksję nad życiem i sztuką, nad przyrodą i sztuką, nad sztuką pejzażu.  Znamy Rilkego - poetę, był również znawcą sztuki, miłośnikiem secesji i malarstwa pejzażowego. Wysmakowany dom Vogelera, właściwie dworek, nieco odbiega od wyobrażeń o naturalnej prostocie. Od frontu szerokie schody ujęte w ślimaki balustrad zwieńczonych potężnymi wazonami. Na przedpolu - regularnie zorganizowany ogród. Dom na rzucie zbliżonym do krzyża, parterowy z wąskim piętrem na poddaszu, kryty potężnymi dachami: dwuspadowym i mansardowym. Zabudowania gospodarcze na rzucie litery L - z boku i nieco cofnięte do tyłu - wzorem innych budynków w Worpswede. Teraz w budynku głównym mieści się muzeum, w budynkach gospodarczych - nowoczesna galeria sztuki współczesnej.

Mężczyźni z Worpswede są znani, podobnie jak i malarka Paula Modersohn - Becker. Natomiast niewiele wiadomo o pozostałych kobietach, a sprawy kobiet bywają ciekawsze od męskich.  Clara Westhoff pochodząca z dobrze sytuowanej rodziny już w wieku lat 17 podjęła artystyczną edukację w monachijskiej Damenakademie. Szybko   zaczęła korzystać z lekcji w prywatnych atelier innych artystów. Tak trafiła na malarza  Fritza Mackensena, który przekonał ją, że najlepszą dla niej formą artystycznej ekspresji jest rzeźba. W 1898 r. Clara przeniosła się do Worpswede, gdzie istniał już zalążek artystycznej kolonii - mieszkali tam od 1889 r Fritz Mackensen, Hans am Ende i Otto Modersohn.  Kilka lat później pojawili się: Fritz Overbeck, Vogeler i Carl Vinnen a także Paula Becker, późniejsza przyjaciółka Clary.

Zanim Rilke pojawił się w Worpswede, w 1899 r. Clara wraz z Paulą Becker i Marie Bock pokazały swoje prace w Kunsthalle w Bremie. Ostro skrytykował  je niejaki Fitger: że zbyt nowatorskie, niezrozumiałe, a przede wszystkim - że  autorstwa kobiet. Niemniej prace Clary znalazły uznanie Vogelera, a przede wszystkim jej mentora - Auguste Rodina. Po wystawie młoda rzeźbiarka pojechała do Lipska - kontynuować naukę w pracowni Maxa Klingera i Carla Seffnera, po czym, w 1900 r. wraz z Paulą Becker wyjechała do Paryża, gdzie dołączyła do atelier Rodina. Ten paryski okres, choć krótki, miał na nią decydujący wpływ.

Po naukach wróciła do Worpswede, została żoną Rilkego i urodziła córeczkę Ruth. Była od męża wyższa, silniejsza, o ostrych i zdecydowanych rysach twarzy, chyba silniejsza psychicznie.  Życie ma jednak swoje tory, nie było tak rajsko. Rilke opuścił ją już w 1902 r., podobno odbyło się to za obopólną zgodą - sztukę łatwiej realizować w samotności. I podobno zawsze utrzymywali przyjacielskie stosunki. Albo się nie kochali, albo była twarda, nie wierzę, że chciała zostać sama. Mieszkała w Worpswede do 1919 r., po czym przeniosła się do Fischerhude, gdzie zmarła w 1954 r. Dzisiaj w tym domu mieści się Cafe Rilke.

Do końca życia Pauli Modersohn-Becker były przyjaciółkami, zachowało się wiele bardzo osobistych listów o życiu, o sztuce.  Z rzeźb Clary zachowało się niewiele. Popiersia Rilkego, Vogelera i najbardziej znane popiersie Pauli Modersohn - Becker. 

Opowiadając o Berkenhof znowu utknęłam przy innym temacie. Więc na koniec fotka z domu Vogelera - tryptyk Meluzyna oprawny w boazerię.  Dom jest pełen przedmiotów projektowanych przez jego właściciela, głównie secesyjnych, z wczesnego okresu twórczości. Większość piszących o artyście skupia się na jego rewolucyjno-utopijno-pacyfistycznych marzeniach, pobytach w Rosji, drugiej żonie - Sonji Marchlewskiej, śmierci z wycieńczenia na zesłaniu w Kazachstanie. Fakt, utopijne marzenia o nowym pięknym świecie próbował realizować i w Worpswede i wszędzie, gdzie był.  Nie tylko w sztuce, również w pedagogicznej i kulturalnej działalności pozaartystycznej. Lecz tak rozległy temat - może innym razem.